به گزارش خبررسا، گرچه در هفته اخیر روند واکسیناسیون شدت گرفته، اما قربانیان متعدد پیک پنجم کرونا، همچنان این پرسش را در ذهن هموطنان ایجاد کرده که چرا هنوز نسبت به برخی کشورها در واکسیناسیون عقب هستیم و باید همچنان تلفات سه رقمی روزانه داشته باشیم؟
اداره کل پژوهش و بررسیهای خبری برای پاسخ به این ابهامات، در وبیناری با حضور دکتر “کیانوش جهانپور”، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت و سخنگوی سازمان غذا و دارو و دکتر “علی تاجرنیا”، معاون توسعه منابع سازمان نظام پزشکی، به «بررسی چالش های واکسیناسیون کرونا» پرداخت.
در این وبینار، تاجرنیا از عدم شرکت ایران در فاز سوم کارآزمایی بالینی انتقاد کرد و آن را دلیل عقب ماندن ایران از مسابقه واکسیناسیون دانست، اما جهانپور با بیان برخی ناگفته‌ها اعلام کرد که تمام ارکان حاکمیت با تست کارآزمایی بالینی مخالف بودند و سازندگان واکسن خارجی حتی یک برگه از اطلاعات خود را به وزارت بهداشت نداده بودند.
بخش دوم و پایانی محتوای این میزگرد، اکنون پیش روی شماست:
ایرنا: آقای تاجرنیا موارد متعددی را در نقد عملکرد وزارت بهداشت مطرح کردند. توضیح شما در این زمینه چیست؟
جهانپور: موضوعاتی که در فضای رسانه‌ای مطرح می‌شود، دو خط مختلف است؛ یک خط مسیر تولید واکسن را از همان روزهای نخست تیر و مرداد سال گذشته نشانه رفته و گفته شده که ما زیرساخت لازم را نداریم و نمی‌شود و نمی توانیم. خط دیگر این است که واکسن را وارد کنید. اتفاقا باید عرض کنم در مقام مقایسه بسیاری از افراد بر این باورند که گشایشهای اخیر، به دلیل روند تولید داخل رخ داده است. اما باید در نظر داشت وعده‌های مسئولان وزارت بهداشت و ستاد کرونا بر مبنای همان وعده‌هایی بود که پیشانی مذاکرات و دستگاه دیپلماسی ما از طرف تامین کنندگان خارجی عنوان می‌کردند و ضریب تحقق واردات و همان وعده‌هایی که دکتر تاجرنیا مطرح کردند، به مراتب کمتر از موضوع تولید داخل بوده است. اگر هم خلف وعده‌ای صورت گرفته، در بخش واردات بوده و این خلف وعده‌ها موجب شده تا ضریب تحقق وعده‌ها حدود ده درصد باشد. یعنی اگر قرار بود ۶۲ میلیون دز از روسیه وارد شود، این میزان هم‌اکنون ۹۲۰ هزار دز است. و اگر قرار بود روی ۲ میلیون دز اول هندوستان حساب بشود، تا الان بعد از چند ماه میزان تحقق آن کمتر از ۱۳۵ هزار دز است. تا به حال حدود ۶ یا ۷ میلیون واکسن هم از چین محقق شده است. اما در خردادماه همه از خرداد پرحادثه واکسن ایرانی می‌گفتند. واکسن ایرانی در خرداد به تولید رسید، حالا با یک میلیون کم و زیاد. لذا اگر خلف وعده‌ای صورت گرفت در مورد واردات واکسن بود.
وزارت بهداشت مسوول واردات واکسن نبوده و نیست!
نکته دوم این که ما چندان اعتقادی به مرزبندی با سایرین نداریم. اما برخلاف تصور موجود، مسوول واردات واکسن در کشور وزارت بهداشت نبوده و نیست! مستند این نکته هم مصوبات ستاد ملی مقابله با کروناست که در جلسه ۵۲ این ستاد دقیقا تصریح شده که وزارت بهداشت پیشرانه تولید داخل را پیگیری خواهد کرد. به هر حال مذاکرات دستگاه دیپلماسی برای واردات واکسن و حمایت بانک مرکزی در جهت تسهیل مشکلات ارزی و … انجام شده و وزارت بهداشت تنها وظیفه تایید واکسن را داشته است.
ایرنا: یعنی مسوول واردات واکسن وزارت خارجه است؟
جهانپور: در مصوبات جلسه ۵۲ ستاد مقابله با کرونا، قرارگاه عملیاتی کرونا مسوولیت هماهنگی [در مورد واردات] را داشته و وزارت خارجه هم مسوول پیگیری مذاکرات در این حوزه را داشته است. اما ما در این مسیر هیچ تفکیکی قایل نبودیم و نه ستاد اجرایی فرمان امام، نه واکسن برکت و نه وزارت خارجه و یا هیچ جای دیگر را در این مسیر از یکدیگر تفکیک نمی‌کردیم و وزارت بهداشت از هرجایی که می‌توانست، وارد عمل شده و حتی وظیفه پاسخگویی را هم پذیرفتیم. این مسیر تا به امروز هم به همین منوال بوده و شانه خالی کردن از کاری که مسوولیت ملی است و در حوزه کارویژه و ماموریت دولت و حاکمیت هست، چیزی نیست که بخواهیم به لحاظ اخلاقی از زیر بار آن شانه خالی کنیم.
همه دست به دست هم داده بودند تا ایران واکسن کمتری داشته باشد
بارها هم گفته شده با این‌که وزارت بهداشت پیشانی این کار نبوده، وزارت بهداشت به دلیل تاخیرات اتفاق افتاده از مردم عذرخواهی کرده و می کند که برخی از آنها هم اجتناب‌ناپذیر است. منازعات بر سر واکسن در اروپا، به منازعات دیپلماتیک با بریتانیا تبدیل شد. به عنوان مثال ایالات متحده مرزهای شمالی و جنوبی خودش را برای صادرات به همسایگان خود مسدود کرد و این چیزی نبود که تنها برای ایران رخ داده باشد. به هر تقدیر همه دست به دست هم داده بودند تا ایران واکسن کمتری داشته باشد و تا جایی که امکان دارد نتواند وارد فاز تولید بشود. این موضوع را با قاطعیت می‌گویم. در مورد کوبا، کمتر از یک هفته از روزی که بعد از چند ماه همکاری‌هایش با ایران رسانه‌ای شد، تحریم‌های بانکی این کشور آغاز شد و هرجا هر مسیری که وجود داشت بلافاصله محدود می‌شد.
تحریم‌ها بیش از آنچه ما می‌گفتیم، در کارشکنی ورود واکسن دخیل بود
همچنین از ابتدا گفته می‌شد[از جانب مجامع بین‌المللی] که برای واردات واکسن مشکلی وجود ندارد اما بلافاصله تحریم‌هایی رخ می‌داد. حتی مدتی بعد از رفتن ترامپ و آمدن بایدن، وزارت خزانه داری آمریکا رسما اعلام کرد که واردات واکسن از سوی ایران شامل تحریم‌ها نیست و ایرانیان می توانند واکسن و داروی کرونا را دریافت کنند. همین امر نشان می‌داد قبل از آن تحریم‌ها در این زمینه وجود داشته و حتی بیش از آنچه ما می‌گفتیم در کارشکنی در ورود واکسن دخیل بوده است. مسوولان وزارت خارجه بر این باورند که این لغو تحریم‌ها هنوز هم محقق نشده و آمریکایی‌ها صداقت لازم را در مورد واردات واکسن به کشور را ندارند. البته این عدم صداقت درباره تحریم دارویی و درمانی، قبلا در مورد کیت تشخیص کرونا هم تجربه شده بود و به هرحال تحریم‌ها بدون این‌که بر روی کاغذ و در مورد دارو، واکسن و لوازم پزشکی تصریح شده باشد، این اتفاق می‌افتاد؛ با محدودیت‌هایی که در مورد تراکنش‌های مالی ، تهدید شرکت‌ها و موارد دیگر رخ می‌داد.
آنچه در کشور ما درباره کرونا رخ داد، با هیچ جای دنیا قابل مقایسه نیست
همه اینها قابل توجه است و ما تمامی این موارد را در مستندی به نام «شنا با دست‌های بسته» (swimming with tied hand)- که با صداگذاری انگلیسی هم منتشر خواهد شد و شبکه دوم هم آن را پخش می‌کند و پخش جهانی هم خواهد شد- به صورت مستند، اسناد و گفته‌های مقامات آمریکایی و جهانی هم ایمیل‌ها و هم آنچه که تا به الان با شرکت‌های مختلف مبادله شده، امتناع از ارسال، مشکلات بانکی و… همگی، گردآوری شده و خلاصه آن هم یک مستند ۶۵ دقیقه‌ای آماده خواهد شد تا مردم ببینند آنچه که در این کشور و در رابطه با کرونا رخ داد، قابل مقایسه با هیچ کجای دنیا نیست. همین امروز هم نمی‌توانیم جزییات مربوط به برخی از واکسنها را هم اعلام کنیم و بلافاصله سوال و انتقاد می‌شود که چرا شفاف عمل نمی‌کنید؟ برخی از همین شفافیت‌های نسبی در هفته‌های گذشته، موجب تاخیرهای سه تا چهار هفته‌ای برای واردات واکسن ایجاد کرد. یعنی گرفتاری‌هایی کشور فراتر از نظام سلامت و برنامه ریزی ها و کارویژه‌های آن است.
تمام ارکان حاکمیت با تست کارآزمایی بالینی مخالف بودند
در مورد تست کارآزمایی بالینی هم باید بگویم تمامی ارکان حاکمیت با این کار مخالف بودند. البته بنده از زاویه نگاه وزارت بهداشت از این تصمیم دفاع کردم.
ایرنا: کشورهایی که در واکسیناسیون از ما جلو افتادند، این کار را انجام دادند.
جهانپور: این آزمایش بالینی را بحرین، ترکیه و امارات هم انجام داده و اتفاقا طرف چینی قصد داشت مزیتی ایجاد کند و کسی که فاز ۳ کلینیکال ترایال را با هر داده و دیتایی با آن کشور انجام داده را در اولویت خودش قرار دهد و در این مورد هم بحثی وجود ندارد. وقتی کشور چین نزدیک به ۳۵ میلیون دز را به ترکیه ارسال کرده، به این دلیل است که در روند فاز ۳ کلینیکال ترایال با این کشور مشارکت داشته است، در حالی که تمام ارکان حاکمیت در ایران با این موضوع مخالف بودند. از نگاه وزارت بهداشت هم ما دیتاهای لازم را نداشتیم، مستندات تکنیکی این واکسنها کامل نبود و در اختیار ایران قرار نمی‌گرفت، مشارکت هم صورت نگرفت. درواقع هیچ شورای بالادستی و حتی قوای مختلف، در کشور موافق این کار نبود. اگر کسی موافق بوده و توصیه داشته و دولت و وزارت بهداشت تمکین نکرده‌اند، می‌تواند به صراحت آن را اعلام کند. البته ما از این روند دفاع می‌کنیم. این یک تصمیم حاکمیتی بوده اما همه انتقادات متوجه وزارت بهداشت است و دیواری کوتاه‌تر از وزارت بهداشت وجود ندارد و انتقاد از این وزارتخانه هم هزینه‌ای ندارد. ما هم با جان و دل از این روند استقبال می‌کنیم چون نمی‌خواهیم کسی هزینه‌داده و دوستان هم باید انتقاد خودشان را بکنند بدون این که دچار مشکلی بشوند.
ایران هر چهار مسیر واکسن را رفت
در مورد مسیرهای خرید واکسن باید گفت مسیرهای مختلف پیگیری شد، مسیر کووکس پیگیری شد و ما یک روز تاخیر در این زمینه نداشتیم و هرچند پول واریزی ما سه ماه تاخیر داشت اما تاثیری در تحویل نداشت و بعد از ارسال پول، مشکلی وجود نداشت. ۱۶ میلیون و ۸۰۰هزار دز واکسن به تناسب جمعیتمان خرید داشته‌ایم که تا الان ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار دز را تحویل داده است. در این منطقه کشوری مانند مصر خرید داشته و ما هم هیچ تاخیری نسبت به آنها نداشته‌ایم. درست است که به ایران بیشتر از یک هشتم تحویل نداده، اما باید در نظر داشت که به سایر کشورها هم بیشتر از یک هشتم تحویل نداده است.
ایران چهار مسیر تولید، خرید مستقیم، خرید از کووکس و تولید مشترک را در این زمینه پیگیری کرد و چون می‌دانست این مسیر فراز و فرودهای بیشتری برای ایران خواهد داشت، هر چهار مسیر را پیمود و تا به امروز هر کدام از آنها به درصدی از تحقق رسیده است. آن قسمتی را که طرف ایرانی باید انجام می‌داده، انجام داده و بخشی از تولید مشترک هم به سرانجام رسیده و اتفاقا از بین این چهار مسیر، تولید داخل کمترین خلف وعده و تاخیر را داشته است. در مورد تولید داخل الان بحث بر سر این است که چرا به جای خرداد، تیر انجام شده؟ در حالی که در مورد واکسن خارجی بحث بر سر یک میلیون و شصت میلیون است. یعنی ضریب تحقق این موارد اصلا متفاوت است.
وقتی دیگر کشورها در حال استارت زدن بودند، ما کار لازم را نکردیم
ایرنا: دکتر جهانپور گفتند که منشا بیشتر خلف وعده‌ها، خلف وعده‌های خارجی بوده، اگر شما هم در این زمینه نکته‌ای دارید مطرح بفرمایید.
تاجرنیا: من تا به حال به مجموعه‌های زیادی انتقاد کرده ام و هیچ ترسی هم از انتقاد ندارم، ضمن این که من و بسیاری از دوستان نظام پزشکی، تا کنون از وزارت بهداشت دفاع هم داشته‌ایم. اما مساله‌ای که الان وجود دارد این است که، نمی‌توان توفیق‌های حوزه واکسن را جلوی دوربین آورد و با آنها عکس گرفت، اما وقتی با مشکلاتی روبرو می‌شویم، آن را به گردن وزارت امورخارجه و سایر موارد بیاندازیم. باید پذیرفت که متولی کار وزارت بهداشت است، بنابراین پذیرفتن مسوولیت وظیفه وزارت بهداشت است. از ابتدای مسیر، تایید واکسنها و بررسی مستندات، تمامی مکاتبات و نامه‌نگاری‌ها با وزارت بهداشت است.
مواجهه ما با کرونا مانند یک مسابقه دو ومیدانی است که وقتی همه کشورها در حال استارت زدن و آماده شدن برای مقابله با آن بودند، ما کار لازم را نکردیم. قبول دارم که کل حاکمیت با کلینیکال ترایال مخالفت کرده اند، اما چرا فردی در جایگاه وزیر بهداشت به جای حرف علمی و فنی حرف تبلیغاتی می‌زند و عنوان می‌کند که ما حاضر نیستیم هیچ ایرانی مورد آزمایش واکسن قرار بگیرد. این حرف، علمی است؟ درواقع حرفی نیست که وزیر بهداشت به عنوان چهره ای آکادمیک آن را بر زبان براند. این حرف را اگر وزیر بازرگانی می‌گفت، بیشتر قابل پذیرش بود. وزیر بهداشت در ابتدای امر اصلا به دنبال واردات نبود.
جهانپور: هرکس اطلاعات فنی واکسن را نداشته باشد و از او بخواهند وارد فاز کلینیکال ترایال بشود، اگر این کار توسط هر کشور و نهادی رخ بدهد، این کار به مثابه این است که این کشور مردم خودش را موش آزمایشگاهی کرده است. حتی یک صفحه اطلاعات فنی در مورد این واکسن های خارجی به وزارت بهداشت داده نشده است و درواقع ما با واکسن و فراورده بیولژیکی مواجه هستیم که هیچ اطلاعاتی از آن نداشته و تا به حال با شرکت سازنده آن هم کار نکرده‌ایم. بنابراین نمی‌توان به سادگی مردم کشور را به موش آزمایشگاهی تبدیل کرد. اگر وزارت بهداشت وارد یک فضای هیجانی غیر آکادمیک و غیر علمی و سیاسی می‌شد، این کار وزارت بهداشت نبود؛ نه به کار بردن یک واژه برای مخاطب عام.
دوم این‌که وزارت بهداشت ایران، جزو اولین‌ها بود که در اردیبهشت ۱۳۹۹ که تنها فرض و احتمالی وجود داشت که ممکن است واکسنی تولید شود، مذاکرات مستقیمی را با وزرای بهداشت چین و هند انجام داده بود، آن هم زمانی که احتمال می رفت این کشورها به صورت بالقوه تولید کننده آن باشند.
تاجرنیا: البته من به واسطه صحبت‌هایی که دکتر ظفرقندی با آقای وزیر و سایر دوستان داشتند، نکاتی را متوجه شدم و این سوال را دارم که آیا همین واکسن برکت، تمام کلینیکال ترایال فاز ۳ را به‌طور کامل رد کرده است؟
جهانپور: خیر.
تاجرنیا: پس چرا آن را تایید می‌کنید؟
اطلاعات واکسن برکت را از موش اول تا میمون آخر داریم
جهانپور: ما تمام اطلاعات ریز و فنی برکت را از ابتدا تا انتها، از موش اول تامیمون آخر و انسان امروز داریم و می‌دانیم که این واکسن چیست و نمی‌توان آن را با سایر واکسنها مقایسه کرد. اگر حتی ما بخواهیم واکسن برکت را هم به سایر کشورها صادر کنیم، کشور مقصد این اطلاعات فنی را خواسته و باید به آنها بدهیم. اگر قرار باشد وارد بازارهای جهانی بشویم، باید مسیر دریافت تایید WHO را هم برویم و ممکن است تا چند ماه آن را بررسی کنند.
تاجرنیا: آیا در مورد کوبا قبل از گرفتن اطلاعات فنی، کار تبلیغاتی نکردید؟
جهانپور: در مورد کوبا این یک کار مشترک بود و از روز اول طراحی واکسن، ایران به‌طور کامل درگیر این موضوع بود و کلیه اطلاعات را داشت.
تاجرنیا: آیا کوبا فاز اول و دوم خودش را گذرانده بود؟ برای چه وقتی با کشوری که چندین ماه با آن ارتباط داشتید، یکدفعه تمام موارد به بن‌بست رسیده و همه چیز از بین می‌رود؟
جهانپور: ما با کوبا به مشکلی نخوردیم، حرف خانم دکتر محرز نادرست است؛ اولین محموله کوبا با ۱۴۰ هزار دز روز چهارشنبه تحویل شده، در این ماه خط تولید نیمه صنعتی‌اش آغاز شده، ماه بعد به همین ترتیب خط تولید بیشتر و در شهریورماه وضعیت تولید صنعتی تکمیل‌تر می‌شود.
تاجرنیا: صحبت‌های وزیر بهداشت، جنابعالی و سایر مسوولان در فضای مجازی در حال گردش است، اما هیچ کدام این بحث‌های ما برای مردم واکسن نشده است. بخش عمده‌ای از کارهای ما به کار تبلیغاتی بدل شده است. مثلا وزارت بهداشت پروتکل صادر می‌کند که کادر درمان در اولویت قرار بگیرد، اما وزیر خلاف پروتکل خود دستور واکسینه شدن سالمندان را صادر می‌کند، چرا؟ چون می‌خواهد به صورت تبلیغاتی نشان دهد که وارد فاز دوم شده است. درحالی‌که در همین تهران بیش از ۷۰ هزار کادر درمان و آزمایشگاهی حضور دارند که هنوز واکسینه نشده‌اند. پرستاران دندانپزشکی که بیشترین خطر ابتلا را دارند، هنوز اقدامی برایشان صورت نگرفته و بعد به سراغ سایر افراد می‌رویم.
جهانپور: بنده بحث مطالعاتی ندارم؛ اما طبق سند، جانبازان و سالمندان مقیم آسایشگاه‌ها در فاز یک بودند، نه فاز دو.
۱۰۰ عدد واکسن داشتید و ۶۰۰ نفر را وسط خیابان جمع کردید!
تاجرنیا: آقای دکتر جهانپور، این افراد در منزل خودشان نشسته بودند، شما اگر ۱۰۰ عدد واکسن داشتید ۶۰۰ نفر آدم را در یک مکانی وسط خیابان جمع کرده‌اید! فیلم آن هست. در حالی ۶۵ ساله ها را فراخوان کرده اید که هنوز کل کادر درمان بخش خصوصی که بخش اصلی کار بر عهده آن‌هاست واکسینه نشده است.
جهانپور: مدافع سلامت ما پزشک و پرستار بخش خصوصی و دولتی و مطب‌هاست و واکسیناسیون آنها انجام شده است.
تاجرنیا: واکسن ۱۰ درصد کلینیک‌ها انجام نشده است. تنها در تهران بزرگ ۵۰ هزار نفر در لیست وجود دارد که خود وزارت بهداشت آن را تایید کرده است.
جهانپور: برخی افراد اطلاعات کافی از وضعیت ندارند و بخشی از این محدودیت‌ها به این دلیل است که اخبار را پیگیری نمی‌کنند و بخشی از موارد را نمی‌توان بر زبان آورد. وقتی از شنا با دستان بسته صحبت می‌شود، مقصود همین است. مثلا جناب دکتر تاجرنیا از وضعیت واکسن کوبا اطلاعی نداشتند. موسسه پاستور ایران با فینلای کوبا همکاری مشترک داشتند. این که آقای ظریف برای واکسن اسپوتنیک به روسیه و یا برای واکسن‌های کوبا به این کشور سفر کردند، همگی نشان از تلاش مسوولان برای دریافت واکسن و تولید واکسن به صورت مشترک بوده است که بسیاری از مردم سیر این وضعیت و پیشینه آن را به درستی نمی‌دانند و گمان می‌کنند ناگهان قرار است یک واکسن از آسمان نازل شود. اخبار این وضعیت هست، اما جزئیات را نمی‌توان رسانه‌ای کرد. مذاکرات میان ایران با روسیه، چین و هند بر سر واکسن با کشورهایی که حدس می‌زدیم واکسن‌ساز باشند و اتفاقا شدند و این پیش‌بینی ما درست هم بود.
ایران یکی از شش کشور سازنده واکسن کروناست
مسیرهای چهارگانه‌ای که ایران برنامه‌ریزی کرد و کمیته ملی واکسن که در تابستان ۹۹ تشکیل شد، سیاستی که ۴ راهبرد، یعنی هر فرصتی که برای خرید واکسن و تهیه آن در دسترس قرار داشت، همگی مورد توجه بود و در مورد آن اقدام شد، تولید داخل و یا تولید مشترک همگی از جمله مسایلی بود که باید مورد توجه قرار می‌گرفت و خوشبختانه انجام هم شد. برای برخی بسیار دشوار بود که ایران بتواند به فناوری تولید انبوه واکسن دست یافته و به جمع شش کشور سازنده واکسن بپیوندد. ما ۱۸ روش فناوری تولید واکسن را داریم که تنها در سطح آزمایشگاهی هستند، اما فناوری تولید انبوه واکسن آن هم با اعداد و ارقامی که بسیار زیاد خواهد بود و هیچ‌یک از اینها ادعا نیست. ایران یکی از بزرگ‌ترین واکسن‌سازهای دنیا شده است. اعداد و ارقام سرمایه‌گذاری و زیرساختی که فراهم شد و توسعه پیدا کرد، تنها در همان مورد کوایران برکت، بسیار فراتر از حدی است که دوستان تصور می‌کنند. اینها چیزهایی است که در دنیا ۲۰ سال زمان نیاز داشت. کشوری که ۱۰۰ سال از تاسیس موسسات واکسن‌سازی آن گذشته بود و هیچ‌گاه صفر تا صد یک واکسن را توسعه نداده بود، این‌بار در سخت‌ترین شرایط تحریمی صفر تا صد ساخت نه تنها یک واکسن بلکه واکسن‌هایی را توسعه داده و به مرحله تولید انبوه رساند که ظرف سه ماه پله به پله به میزانی خواهد رسید که دیگر نه تنها برای تولید داخل کافی است، بلکه برای بسیاری از کشورهایی که امروزه به ما واکسن دادند، واکسن را صادر خواهد کرد.
به هرتقدیر تمامی این موارد دلیلی بر معصومیت وزارت بهداشت و دولت یا ستاد مبارزه با کرونا نیست؛ اما کم لطفی و بی‌مهری که صورت گرفت که به خصوص متوجه تولید داخل و ده‌ها پژوهشگر و محقق ایرانی که هنوز هم کسی آنها را ندیده است، برکسی پوشیده نخواهد بود. نباید برای همه مادر بود و برای تولید داخل زن‌بابا!
ایرنا: ۲۴ خرداد دریافت مجوز واکسن برکت اعلام شد، اما امروز که ۲۶ تیر است، گفتید ۱۵۰هزار دز توزیع شده است.
جهانپور: واکسن برکت بیش از ۷۰۰ هزار دز توزیع و تا امروز حدود ۱۵۰ هزار دز تزریق شده است. توزیع از استان سیستان و بلوچستان آغاز شد و در استانهای دیگر هم ادامه یافت و برخی از مردم هم حاضر به زدن واکسن خارجی نبودند و فقط واکسن برکت می زدند.
ایرنا: چرا برخی آمارها نظیر تولید ۱۴ میلیون دز واکسن برکت در زمان مقرر میسر نشد؟ می‌شد قبل از تحقق آماری اعلام نکرد.
جهانپور: الان صحبت از تولید واکسن است که مانند کشاورزی مراحلی مانند کاشت، داشت و برداشت و بسته‌بندی و … است. موضوع واکسن با دارو متفاوت است. برآوردها همیشه اعلام شده و بعد از تحقق هم بیان شده است، برکت الان ۷۰۰ هزار دز تحویل داده و حدود دو میلیون دز را به زودی تحویل خواهد داد و از ابتدای مرداد هم هفته ای یک میلیون و ۲۰۰ هزار دز به صورت منظم تحویل خواهد داد که در شهریور ماه، این ظرفیت بیشتر هم خواهد شد.
