به گزارش خبررسا معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه در گفتگویی در مورد اهمیت صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشورهای منطقه گفت: یکی از مهمترین حوزه‌ها با توجه به جایگاه و شرایط ایران در منطقه، صدور خدمات فنی و مهندسی است و می‌توانیم برای تقویت آن تلاش کنیم. امروزه می‌توانم بگویم که به یک حرکت انقلابی در امر صدور خدمات فنی و مهندسی نیاز داریم.
او می‌گوید: این خدمات می‌تواند به شمال آفریقا، کشورهای شبه قاره هند، و نقاط دیگر ارائه شود. حمایت‌های قانونی، سیاسی، پولی و مالی برای تقویت صادرات خدمات فنی و مهندسی ضروری است.
انصاری در مورد یکی از درخواست‌های وزارت امور خارجه برای توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی اظهار داشت: یکی از درخواست‌های ما تقویت صندوق ضمانت صادرات بوده که باید به همراه بانک توسعه صادرات به صدور خدمات فنی و مهندسی کمک کنند.
معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در مورد دستورالعمل ابلاغی به سفارتخانه‌های ایران در کشورها نیز گفت: به نمایندگی‌ها اعلام شده است که در صورت بروز مشکلات نقل و انتقال مالی، می‌توانند از تهاتر برای تقویت مناسبات اقتصادی استفاده کنید.
انصاری از دستور رئیس جمهور به وزارتخانه‌ها برای مبحث تهاتر خبر داد و اظهار داشت: بیش از دو سال است که وزارت خارجه از تمام سازمان‌ها درخواست می‌کند که مبحث تهاتر را جدی بگیرند. از چند ماه پیش رئیس جمهور به میدان آمد و همه وزارتخانه‌ها را موظف کردند.
او می‌گوید: با بحث تهاتر، کشورها می‌توانند به راحتی با ما همکاری داشته باشند. در همه کشورهای منطقه شرق و غرب آسیا، آمریکای لاتین و غیره این کار عملی است.
معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در مورد مذاکرات صورت گرفته در خصوص پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی نیز گفت: وزارت امور خارجه خط مقدم تلاش‌ها بوده و در حال مذاکره با مقامات کره هستیم. حتی درخواست ما از کره‌ای‌ها این بود که در حوزه کالاهای انسان دوستانه و دارو معامله انجام شود. روزنه‌هایی پیدا شده که اصلاً برای ما قانع کننده نیست ولی به نظر می‌رسد که کره‌ای ها نیز به دنبال روزنه‌ای هستند که بتوانیم از این منابع استفاده کنیم. ما می‌خواهیم در ازای پول نقد از آنها از بازار کره با وون کره خرید داشته باشیم. قدم‌های بسیار کوچکی از سوی کره برداشته شد که امیدواریم این قدم‌ها ادامه دار باشد و تحرک جدی داشته باشند.
انصاری همچنین از مقررات ویژه برای جذب سرمایه‌های ایرانیان خارج از کشور به خصوص در مورد بورس خبر داد و گفت: به زودی مقررات جدیدی به نفع ایرانیان خارج از کشور هم در حوزه سرمایه گذاری و هم در سرمایه گذاری در بورس به وجود می‌آید.
وی در مورد سند جامع ۲۵ ساله ایران و چین نیز می‌گوید آن سندی که در رسانه‌ها منتشر شده است، سند موضوع مذاکره ایران و چین نیست؛ سند موضوع مذاکره خیلی متفاوت است. زمینه‌های همکاری آن سند که بیرون آمده بود، اقتصادی بود اما سند نهایی در بخش‌های مختلف قضائی، مجلس و… دو کشور ورود کرده است.
معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه در مورد همکاری‌های ایران و ونزوئلا در زمینه‌های اقتصادی نیز اظهار داشت: ما از گذشته صادرات خدمات فنی مهندسی داشتیم و هم صادرات و واردات کالا جریان داشته است. خوشبختانه این مسئله همچنان و در همه مسائل ادامه دارد. ما تنوع صادرات و واردات به ونزوئلا داریم و ادامه نیز خواهد یافت.
مشروح گفتگو با غلامرضا انصاری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه را در زیر می‌خوانید:
در مواضع گذشته شما بارها در مورد تعامل مجلس و وزارت امور خارجه به منظور پیشبرد اهداف دیپلماسی اقتصادی صحبت کردید. در مجلس دهم نیز در رابطه با موضوع دیپلماسی اقتصادی پیگیری‌هایی صورت گرفت و حتی نمایندگان مجلس دو بار طرح سوال از آقای ظریف را داشتند که بار اول قانع شدند ولی برای بار دوم به صورت مشروط از توضیحات وزیر امور خارجه قانع شدند. تعامل وزارت امور خارجه با مجلس به طور خاص در حوزه دیپلماسی اقتصادی در مجلس جدید چگونه است؟ اگر قرار باشد روند دیپلماسی اقتصادی سرعت بیشتری داشته باشد مجلس چه کمکی می‌تواند بکند؟
هیچ سازمانی به اندازه وزارت امور خارجه جایگاه مجلس را درک نمی‌کند. مجلس‌ها در هر جای دنیا سوال کننده و منتقد هستند. ما باور داریم که باید با مجلس کار کرد، به سوالات مجلس پاسخ داد و این حق مسلم مجلس است که سوال کند. در مواردی که به صلاح می‌داند انتقاد کند و ما موظفیم پاسخگو باشیم.
خوشبختانه مجلس یازدهم از ابتدای کار با وجود اینکه درگیر مسئله مهم اقتصادی شد، حساسیت گسترده‌ای را نشان داد. یک بحث مهمی که در اقتصاد مورد توجه مجلس یازدهم قرار گرفت، بحث وزارت امور خارجه است. ما فکر می‌کنیم مجلس، نگاه خوبی به مسائل اقتصادی دارد. ما دوست داریم با مجلس تعامل داشته باشیم، می‌خواهیم به آنها توضیح بدهیم که چه تحولاتی در خارج از کشور و در حوزه خارجی اتفاق می‌افتد.
تلاش وزارت امور خارجه برای تقویت صادرات یکی از بهترین راه‌ها برای اجرایی کردن رونق و جهش اقتصادی مد نظر مقام معظم رهبری است. ما علاقه مند به همکاری و پاسخگویی به سوالات مجلس هستیم. در ماه‌های اخیر چندین بار در مجلس حاضر شدیم و توضیحاتی دادیم و معتقدیم این تعامل خیلی خوب و مثبت بوده است.
امروزه به یک حرکت انقلابی در امر صدور خدمات فنی و مهندسی نیاز داریماز نمایندگان مجلس نیز برای حضور در جلسات مختلفی دعوت کردیم و همچنین با نمایندگان مجلس در استان‌های مختلف در ارتباط بوده و هستیم. در اتاق‌های بازرگانی استان‌ها برای تقویت صادرات کل کشور و استان‌ها حضور داشتیم و به همراه نمایندگان جلسات مختلفی برای پیگیری امور اقتصادی داشته‌ایم.
به عنوان نمونه با حضور نمایندگان محترم شهرهای مختلف و نمایندگان بخش خصوصی و دولتی برای تقویت صادرات خرما جلساتی داشتیم. این تعامل به شکل مناسبی بوده و انتظار داریم این تعامل بیشتر شود. این نکته نیز حائز اهمیت است که مجلس می‌تواند حامی ایده‌هایی باشد که زمینه ساز تقویت صادرات باشد. همچنین یکی از مهمترین حوزه‌ها با توجه به جایگاه و شرایط ایران در منطقه، صدور خدمات فنی و مهندسی است و می‌توانیم برای تقویت آن تلاش کنیم. امروزه می‌توانم بگویم که به یک حرکت انقلابی در امر صدور خدمات فنی و مهندسی نیاز داریم.
برای توسعه صادرات فنی و مهندسی مشکل قانونی وجود دارد یا وزارتخانه‌ها همکاری نمی‌کنند؟
باید همه وزارتخانه‌ها کمک کنند و پشتیبانی این کار فراهم شود تا وزارت امور خارجه بتواند در خارج از کشور، شرکت‌ها را مورد حمایت قرار دهد. نکته بسیار مهم این است که سایر کشورها در منطقه و سایر مناطق نگاه مثبت و عالی به قدرت و توان صدور خدمات فنی و مهندسی کشورمان دارند.
صادرات خدمات فنی و مهندسی کشورمان از مدت‌ها قبل آغاز شده و شاهد حضور شرکتهای بسیار موفقی در این حوزه بعد از انقلاب بوده‌ایم. شرکتهای خدمات فنی و مهندسی بزرگترین سرمایه‌های کشور هستند و مخصوصاً در شرایط حاضر منطقه و تخریب گسترده‌ای که متأسفانه توسط آمریکا انجام شده است می‌توانند در سوریه، لبنان، عراق، یمن، افغانستان و…. در امر بازسازی و آبادانی ایفای نقش کنند.
این خدمات می‌تواند به شمال آفریقا، کشورهای شبه قاره هند، و نقاط دیگر ارائه شود. حمایت‌های قانونی، سیاسی، پولی و مالی برای تقویت صادرات خدمات فنی و مهندسی ضروری است.
مجلس باید قوانین جدیدی را تصویب کند یا نیاز به تنقیح قوانین وجود دارد؛ شما درخواستی را ارائه داده‌اید یا از سمت شما نیازهایتان احصاء شده است؟
گاهی نیاز به قوانین و مقررات داریم و گاهی نیاز داریم قوانین و مقررات موجود اجرایی شود. در هر دو صورت به نظر بنده مجلس می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد و حتی از سازمان‌های متولی امر در خصوص پیشرفت و روند کارها گزارش استعلام کنند.
سیستم اقتصادی باید از واردات به سمت صادرات تغییر جهت دهدقوی‌ترین حمایت از شرکتهای دانش بنیان را مقام معظم رهبری داشتند. ایشان می‌گوید تا زمانی که زنده‌ام از آن حمایت می‌کنم. یکی از راه‌های تقویت اقتصاد ایران، صدور محصولات و خدمات فنی مهندسی و شرکتهای دانش بنیان است. صادرات، زمینه تأمین مالی شرکت‌هاست. هم دولت و هم مجلس باید در صحنه باشند تا بتوانیم راه را باز کنیم. برخی موانع و محدودیت‌های اداری و بوروکراتیک باید برداشته شود. سیستم اقتصادی باید از واردات به سمت صادرات تغییر جهت دهد. ضروری است از شرکتهای دانش بنیان و شرکتهای فنی و مهندسی حمایت کنیم. این از جمله کارهای بزرگی است که دولت، وزارت امور خارجه و مجلس می‌توانند با هم همکاری کنند.
بسته یا پیشنهادی به مجلس دادید؟ یا نامه نگاری در خصوص این موارد به مجلس داشته‌اید؟
ارتباط ما با مجلس به واسطه وضع قوانین، مستقیم نیست. بخش مربوطه در دولت ارتباط مستقیمی با مجلس دارد و ما نیز پیشنهادات خود را به دولت ارائه می‌کنیم. ما همواره بر ضرورت حمایت تاکید داریم و در جلسات به آن می‌پردازیم. پیشنهاد ما در اولین نشست با نمایندگان محترم مجلس عبارت بود از ضرورت تشکیل فراکسیون صدور خدمات فنی و مهندسی در مجلس.
یکی از درخواست‌های ما تقویت صندوق ضمانت صادرات بوده که باید به همراه بانک توسعه صادرات به صدور خدمات فنی و مهندسی کمک کنند یک کمیته‌ای در مجلس برای بررسی و تشویق صدور خدمات مهندسی مناسب است. مثلاً بحث صادرات محصولات دانش بنیان به یک فراکسیون قوی با تعداد بالایی از نمایندگان مجلس نیاز دارد. این فراکسیون علاوه بر استعلام از روند کار می‌تواند، با رفع موانع قانونی و حمایت‌های خود نقش مؤثری ایفا نماید.
وزارت امور خارجه با دولت در زمینه صدور خدمات فنی و مهندسی تعامل و مکاتبه دارد و نگاه دولت نیز مثبت است. مثلاً یکی از درخواست‌های ما تقویت صندوق ضمانت صادرات بوده که باید به همراه بانک توسعه صادرات به صدور خدمات فنی و مهندسی کمک کنند.
باید صندوق توسعه ملی به صدور خدمات فنی مهندسی و صندوق ضمانت از صادرات کمک کند. دولت پاسخ خوبی به پیشنهادات ما داده اما کماکان این حوزه‌ای است که به حمایت بیشتری در مجلس و دولت نیاز دارد.
امیدواریم کمیته‌ای با حضور مقامات ارشد از جمله معاون اول رئیس جمهور برای حمایت بیشتر از توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی داشته باشیم. وزارت امور خارجه و سفارت خانه‌ها آن برای معرفی پروژه‌ها و عملیاتی شدن طرح‌ها بسیج شده است.
با توجه به اینکه رئیس جمهور بارها تاکید کردند که ما در جنگ اقتصادی هستیم، چه تعداد از سفرای ایران در کشورها مسلط به مسائل اقتصادی هستند؟ البته احتمالاً بگویید رایزن و مشاور اقتصادی همیشه وجود دارد اما همین ساختار همیشه بوده و نتوانسته کمکی به اقتصاد کشور کند. از زمانی که جنابعالی به عنوان معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه انتخاب شدید، چه تعداد از سفرا، سفرای اقتصادی هستند که بتوانند در کشورهای دیگر موضوع برنامه اقتصادی را پیگیری کنند؟ آقای ظریف در جلسه رأی اعتماد خود در جمله‌ای با این مضمون داشتند که دوران خدمت دیپلماسی به سیاست تمام شده و باید به اقتصاد خدمت کنیم. مشخصاً بفرمائید در همین راستا چه تعداد از سفرای شما اقتصادی هستند؟
این سوال می‌تواند به چند قسمت تقسیم شود. اول اینکه ارزیابی ما در خصوص روند کار سفرا و اینکه چقدر وارد کارهای اقتصادی شده‌اند، مثبت است. جهت‌گیری اصلی وزارت امور خارجه در گذشته، مباحث سیاسی بوده و الان با توجه به نیازهای کشور به ویژه در سال‌های تحریم، موضوع اصلی کشور مسائل اقتصادی است. وزارت خارجه در جهت‌گیری سفارتخانه‌ها به سمت پیشبرد اهداف اقتصادی اهمیت داشته و خوشبختانه در این زمینه و علی الخصوص در سال‌های اخیر موفق بوده‌ایم.
صادرات افزایش یافته یا سرمایه گذاری خارجی در کشور ما افزایش یافته است؟ معیار ارزیابی چیست؟
اهداف و برنامه‌های تعیین شده توسط دولت پیگیری و عملیاتی شده است. اولاً تجارت خارجی را به سمت شرق متوجه کرده‌ایم و ثانیاً بخش مهمی از تجارت خارجی ایران با کشورهای همسایه است. عمده تجارت با شرق است و محور اصلی تجارت ما با کشورهای همسایه است. سفارتخانه‌های ما به ویژه در کشورهای همسایه و علاقه مند به همکاری، به شدت در حال فعالیت اقتصادی هستند.
به نمایندگی‌ها اعلام شده که در صورت بروز مشکلات نقل و انتقال مالی، می‌توانند از تهاتر برای تقویت مناسبات اقتصادی استفاده کنیدیکی از ویژگی‌های بارز فعالیت در سفارتخانه‌های ایران، دستورالعمل محور بودن است. آنها با دریافت خطوط مد نظر مرکز و دستورالعمل‌های دریافتی، اقدامات اجرایی را آغاز و فعالیت می‌کنند.
وزیر امور خارجه در این زمینه بسیار موفق عمل کرده است. دستورالعمل‌ها به خوبی برای نمایندگی‌ها منعکس شده و ارزیابی خوبی نیز از اقدامات آنها انجام می‌شود. به عنوان نمونه به نمایندگی‌ها اعلام شده است که در صورت بروز مشکلات نقل و انتقال مالی، می‌توانند از تهاتر برای تقویت مناسبات اقتصادی استفاده کنید. چنین دستورالعملی باعث توسعه چشمگیر تجارت خارجی کشورمان شده است.
کدام کشورها؟
مشکلی که ما داریم این است که در بحث‌ها نمی‌توانیم وارد جزئیات شویم. ما با همه کشورهای همسایه علیرغم تحریم‌های شدید و کرونا، رشد تجارت خارجی داریم. حتی اگر ما را با بقیه طرف‌های تجاری خودشان مقایسه کنید ما جز کشورهای موفقی بودیم که علیرغم تحریم‌ها توانستیم در صادرات موفق عمل کنیم.
در این تهاتری که گفتید به صورت دستورالعمل هم ابلاغ شده است، منظور تهاتر با نفت است یا کالاهای غیرنفتی؟
تمام کالاها. کالا با کالا. خوشبختانه اخیراً محدودیت‌های تهاتر برداشته شد. بیش از دو سال است که وزارت خارجه از تمام سازمان‌ها درخواست می‌کند که مبحث تهاتر را جدی بگیرند. از چند ماه پیش رئیس جمهور به میدان آمد و همه وزارتخانه‌ها را موظف کردند. چند هفته قبل شاهد نشست وزیر صمت، جهاد کشاورزی، نفت و بانک مرکزی بودیم که همگی تاکید بر سازماندهی قوی‌تر تهاتر داشتند.
با همه کشورهای همسایه علیرغم تحریم‌های شدید و کرونا، رشد تجارت خارجی داریممانعی بر سر تهاتر نیست، چون نه محدودیت کالا در کشور ما وجود دارد و نه محدودیت کالا در واردات داریم. اگر این کار را دو سال پیش انجام داده بودیم، شاهد نتیجه بهتری بودیم. خوشبختانه با پیگیری مستمر وزارت امور خارجه این اتفاق افتاده است و شاهد اجرایی شدن آن هستیم.
با تهاتر هم تحریم و هم سیستم مالی و بانکی را دور زدید؟ سیستمی که معمولاً نقل و انتقالات در آن انجام می‌شود؟
با بحث تهاتر، کشورها می‌توانند به راحتی با ما همکاری داشته باشند. در همه کشورهای منطقه شرق و غرب آسیا، آمریکای لاتین و غیره این کار عملی است.
قبلاً در سال ۹۸ گفته بودید ایران با ۱۱۰ کشور در زمینه صادرات و واردات تعامل دارد؟ الان با چند کشور در زمینه صادرات تعامل دارید؟
بیش از ۱۱۰ کشور؛ یکی از اتفاقاتی که در تجارت خارجی ایران می‌افتد این است که تنوع در شرکای تجاری صورت گرفته و ما تنها صادرکننده نفت نیستیم، صادرکننده اقلام متنوعی هستیم. هم تنوع کالایی برای صادرات داریم و هم تنوع مقصد.
سال گذشته (۱۳۹۸) حدود ۱۱۰ یا ۱۱۲ مقصد صادراتی داشتیم. آیا همه اینها یک اندازه بوده است؟ خیر؛ راه به کشورهای مختلف علیرغم تحریم‌ها و فشارهای سیاسی باز بود. راه صادرات ما به این تعداد کشور در دنیا باز بوده و انجام شده و مهم این است که راه باز شده است.
تمرکز اصلی ما در تجارت در سال ۹۸ و ۹۹ همسایه‌ها و طرف‌های تجاری بزرگ مثل چین، هند و روسیه بودند. بنابراین ما هم تنوع مقصد در صادرات داشتیم، صادرات انواع و اقسام کالاها را داشتیم. یعنی آن چیزی که برای صادرات آزاد بوده را توانستیم صادر کنیم و مقاصد متنوع صادراتی نیز داشتیم.
در خصوص بازار بورس ایده‌ای داشتید که می‌توانیم سهامداران خارجی را وارد بورس ایران کنیم. در این خصوص چه اقدامی انجام شده و آیا سرمایه‌ای وارد بورس ما شده است؟
اول اینکه ایرانیان خارج از کشور دارای ظرفیت بسیار خوبی هستند، چون هم ایران و هم کشوری که در آن ساکن هستند را به خوبی می‌شناسند و لذا ظرفیت بالایی دارند.
ایرانیان متعددی وارد سرمایه گذاری در کشورمان شده‌اند و آمار قابل ملاحظه‌ای است. این بخش از ایرانیان به لحاظ سرمایه گذاری و انتقال سرمایه از خارج به داخل مورد حمایت قانونی قرار می‌گیرند. سرمایه آنها به عنوان سرمایه خارجی تلقی می‌شود و از حقوق و مزایای سرمایه گذاران خارجی استفاده می‌کنند.
به زودی مقررات جدیدی به نفع ایرانیان خارج از کشور هم در حوزه سرمایه گذاری و هم در سرمایه گذاری در بورس وضع می‌شوددر کنار سرمایه گذاری رسمی، ما شاهد ورود سرمایه ایرانیان در بخش‌های مختلف اقتصادی کشورمان همانند بخش ساختمان، صنایع غذایی و سایر بخش‌های سودآور برای ایشان هستیم. در ماه‌های گذشته هم دولت به این موضوع توجه ویژه داشته و فکر می‌کنم به زودی مقررات جدیدی به نفع ایرانیان خارج از کشور هم در حوزه سرمایه گذاری و هم در سرمایه گذاری در بورس به وجود می‌آید.
اقداماتی برای اختصاص امتیازات ویژه برای سرمایه گذاران ایرانی در دستور کار است و امیدواریم شاهد حضور حداکثری این سرمایه گذاران و کمک برجسته آنها به اقتصاد کشورمان باشیم. همچنین با تعامل وزارت امور خارجه، سازمان بورس و وزارت اقتصاد که نقش اصلی در جذب سرمایه گذاری ایرانیان و اتباع سایر کشورها دارد و طبیعتاً بانک مرکزی که باید شرایط را برای ورود دانش و سرمایه و خروج سرمایه آنها فراهم کند، برجسته می‌شود.
با توجه به اینکه گفتید تمهیداتی اندیشیده شده است، سرمایه گذاران خارج از کشور از چند وقت دیگر می‌توانند وارد بورس ایران شوند؟
با توجه به اینکه از حمایت ویژه‌ای برخوردار هستند، ایرانیان خارج از کشور هر زمان می‌توانند در ایران مشغول کار شوند، سرمایه گذاری کنند، در بورس شرکت کنند و کسی نمی‌تواند از آن ممانعت کند اما در صورتی که ما بخواهیم جذب بیشتری داشته باشیم طبیعتاً باید برای این سرمایه گذاری که زیر عنوان ایرانی خارج از کشور است، امتیازات ویژه‌ای قائل باشیم و یک سری اطمینان بخشی‌های بیشتری انجام دهیم تا راحت تر شروع به سرمایه گذاری کرده و هر زمان که خواستند سرمایه خود را خارج کنند و این مسئله در شرف اجرایی شدن است.
پیش بینی می‌کنید که سرمایه گذاری در بورس توسط ایرانیان خارج از کشور بیشتر شود؟
اگر بورس را بیشتر مورد توجه قرار دهیم، نه حمایت‌های دولتی به مفهوم غیر اقتصادی‌اش. به نظرم بورس یکی از فرصت‌های خوب برای تغییر ساختارهای اقتصادی کشور است. بنابراین از این به بعد می گویم چنانچه بورس مورد توجه دولت، مجلس و سازمان‌های مختلف باشد، بورس یکی از بسترهای خوب برای تحول در ساختار اقتصادی است.
تقاضای خارجی‌ها برای سرمایه گذاری در ایران در طی ماه‌های گذشته، از نظر تعداد قابل توجه بوده استاگر این اتفاق بیفتد و چه ایرانی در داخل و چه در خارج از کشور متوجه شوند که رشد منطقی در شرایط تورم کشور و قیمت ارز دارد، با یک سری حمایت‌های ویژه‌تر از ایرانیان، حضور خوبی در بورس خواهیم داشت.
شاید در این شرایط باورکردنی نباشد که تقاضای خارجی‌ها برای سرمایه گذاری در ایران در طی ماه‌های گذشته، از نظر تعداد قابل توجه بوده است و علاقه داشتند در پروژه‌های داخل کشور سرمایه گذاری کنند. مشکلاتی که داشتند این بود که چگونه سرمایه را وارد کشور کنند و چه تضمینی برای خارج کردن سرمایه‌هایشان از ایران وجود دارد؛ این سوالات و دغدغه‌های این افراد است. در جلساتی که در وزارت امور اقتصادی و دارایی داشتیم و به طور مرتب هم برگزار می‌شود، تقاضا برای سرمایه گذاری در ایران بسیار چشمگیر است.
در جلسه قبل با بیش از ۶۰ تقاضا برای سرمایه گذاری در داخل کشور روبرو بودیم که بالای یک میلیارد دلار درخواست سرمایه گذاری وجود داشت که برای طی مراحل قانونی مطرح شد. میزان تقاضا مناسب است البته در سطح کوچک است و امیدواریم با برنامه‌ریزی مناسب شاهد حضور سرمایه گذار خارجی در پروژه‌های بزرگ‌تر و درازمدت تر باشیم.
باید بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که سرمایه گذار خارجی هر زمان که بخواهد بتواند سرمایه را خارج کند. همراهی بیشتر در بخش تملک املاک، تسهیل صدور روادید و حتی اقامت و شهروندی در کنار سایر مشوق‌ها می‌تواند زمینه ساز توسعه سرمایه گذاری خارجی در کشورمان باشد. ما به یک سری اصلاحات در خصوص سرمایه گذاری خارجی نیاز داریم. سایر کشورها امتیازات برجسته‌تری به سرمایه گذاران خارجی ارائه می‌دهند و ما نیز می‌توانیم تسهیلات بیشتری را لحاظ کنیم.
برای اینکه سیطره دلار در روابط خارجی ما شکسته شود، موضوع پیمان‌های پولی دو جانبه یا چند جانبه مطرح شد. به عنوان مثال در هند که پیمان پولی بین ایران و هند ایجاد شود و صادرات و واردات بر اساس همان صورت بگیرد. موضوع پیمان‌های پولی دو جانبه یا چند جانبه به کجا رسید؟
پیمان‌های پولی بین ایران و کشورهای مختلف مطرح شده و هند، روسیه، ترکیه، عراق و کشورهای مختلف بر همین مبنا اقدام می‌کنند. نوسان بالای پول ملی می‌تواند مانعی برای توافقات پولی دوجانبه باشد و لذا کار با ارز ملی سایر کشورها مثل عراق، ترکیه، روسیه، هند و سایر کشورها در دستور کار است.
با چند کشور به صورت دو جانبه از طریق پیمان‌های پولی در تعامل و ارتباط هستید؟
با استفاده از پول آن کشورها تعامل خوبی داریم و از دلار استفاده نمی‌شود خصوصاً در سال‌های اخیر. به لحاظ نوسان ارزش پول در کشورهای مختلف، تهاتر نیز در دستور کار قرار دارد.
موضوع بانک مشترک بین ایران و افغانستان یا ایران با پاکستان که گفته بودید به کجا رسید؟
بعد از تحریم‌های بانکی اخیر که چند هفته پیش انجام شد، کل سیستم بانکی کشور ایران تحت تحریم قرار گرفت . همکاری بانکی و به ویژه بعد از تحریم‌ها و FATF با مشکلات بیشتری مواجه شده است.
در راستای موضوع تحریم‌ها، اقداماتی که در خصوص بلوکه شدن پول‌های ایران انجام می‌شود مثلاً در کره جنوبی چه اقداماتی را انجام دادید و الان در چه وضعیتی است؟ رئیس جمهور یک یا چند بار به رئیس بانک مرکزی دستور دادند، جواب مثبت دادند اما هنوز اتفاقی نیفتاده است، نقش وزارت امور خارجه در این خصوص چیست و چقدر می‌توان در خصوص پول‌های بلوکه شده مذاکره انجام داد؟ در خصوص کره جنوبی هم بفرمائید وضعیت به کجا می‌رسد؟
در ارتباط با پول‌ها، ما پیش بینی‌های خودمان را در موارد مختلف به سازمان‌هایی که مالکیت این پول‌ها را داشتند ارائه دادیم. ما چه در سال‌های گذشته و چه در منطقه خودمان و شرق هشدارها را داده‌ایم که چه اتفاقاتی می‌افتد. مسئله پول‌های بلوکه شده در کشورهای مختلف، متفاوت است.
مثلاً در کره جنوبی نمی‌توانیم از این منابع استفاده کنیم. چون اگر از این منابع استفاده شود، پول کره جنوبی برای تبدیل شدن به هر پولی باید اول به دلار تبدیل شود و این می‌تواند خطر مصادره شدن را داشته باشد. بنابراین اگر تقاضایی از طرف ایران باشد، خطر مصادره برای آن پول‌ها وجود دارد.
اینکه اگر می‌خواهیم معامله‌ای با کره‌ای‌ها کنیم اگر با پول کره باشد، ممکن است و اگر دولت کره اراده جدی برای کمک داشته باشد می‌تواند به ما کمک کند تا بتوانیم تجارت خود را انجام دهیم.
روزنه‌هایی برای آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی پیدا شده که اصلاً برای ما قانع کننده نیست؛ ما می‌خواهیم در ازای پول نقد از آنها از بازار کره با وون کره خرید داشته باشیمتقاضای ما از دولت کره در این مرحله است. یعنی ما می‌خواهیم از بازار کره با پول کره خرید داشته باشیم. آمریکا، کره‌ای‌ها را تهدید می‌کند که اگر به ایرانیان اجازه بدهید از منابع خود استفاده کنند، بانک‌های شما را جریمه می‌کنیم. امریکایی‌ها با قلدری و غیرانسانی به آنها فشار می‌آورند.
وزارت امور خارجه خط مقدم تلاش‌ها بوده و در حال مذاکره با مقامات کره هستیم. حتی درخواست ما از کره‌ای‌ها این بود که در حوزه کالاهای انسان دوستانه و دارو معامله انجام شود. روزنه‌هایی پیدا شده که اصلاً برای ما قانع کننده نیست ولی به نظر می‌رسد که کره‌ای‌ها نیز به دنبال روزنه‌ای هستند که بتوانیم از این منابع استفاده کنیم. ما می‌خواهیم در ازای پول نقد از آنها از بازار کره با وون کره خرید داشته باشیم. قدم‌های بسیار کوچکی از سوی کره برداشته شد که امیدواریم این قدم‌ها ادامه دار باشد و تحرک جدی داشته باشند.
کشورهای دیگر چطور؟ آیا کشور یا کشورهایی وجود دارد که به این صورت پول ایران را بلوکه کرده باشند؟
به شکل و حجمی که در کره جنوبی و شرایط پولی در این کشور است، خیر. مشابه این مشکلات را با کشورهای دیگر داریم اما از طریق مذاکراتی که با آنها داریم، راه حل‌هایی پیدا می‌شود.
یکی از موضوعات دیگر بحث کانال‌های مالی اینستکس و … است. سوال مشخص این است که چرا در بحث‌هایی که در مورد اروپا و مسائل اقتصادی داشتیم، محوریت مسائل اقتصادی نبود و معاونت سیاسی وزارت امور خارجه محوریت داشت. ما توقع داشتیم شما در صدر هیئت مذاکره طرف ایرانی قرار بگیرید تا معاون سیاسی؛ اگر اقتصادی است، باید شما را بیشتر می‌دیدیم. این مسئله موجب شده گمانه زنی‌هایی در رسانه‌ها شکل بگیرد که شخص وزیر و یا مجموعه وزارت خارجه، معاونت دیپلماسی اقتصادی را در موضوعات اقتصادی جدی نمی‌بینند؟
موضوع اینستکس و تحریم‌هایی که در مواجهه با اروپایی‌ها داریم در چارچوب تخصصی برجام است. در واقع اینستکس نتیجه تفاهمات برجام است و قرار بود به واسطه تفاهم‌های برجام، فرصت‌هایی در اروپا برای ما ایجاد شود. بنابراین بیش از اینکه یک بحث اقتصادی مطرح باشد، بحث سیاسی است.
فرض کنید اینستکس از نظر اجرا با مشکل برخورد می‌کند. قبل از اینکه یک مسئله اقتصادی باشد، یک مسئله سیاسی است. بر این اساس از ابتدای کار اصل بر این بود که ما باید مسائل برجام را به شدت تخصصی و متمرکز بررسی کنیم. امور تخصصی برجام از گذشته در چارچوب بخش سیاسی بوده است. ما هم نظرمان این است که بهترین کار این است که در آنجا باشد. چون وقتی مسائل سیاسی حل شود، مسائل اقتصادی هم در محیط مناسب‌تر حل و فصل می‌شود.
الان وضعیت اینستکس چگونه است؟ آیا تبادلات مالی در آن انجام می‌شود؟
یکی دو مورد مبادلات مالی در اینستکس انجام شد اما وقتی به جایی برخورد کرد که اراده سیاسی می‌توانست آن را حل کند، دوباره متوقف شد. آنها ما را به بی تحرکی متهم می‌کنند. در حالی که از نظر ایران ما کاملاً علاقه مند به تنوع بخشیدن به منابع تأمین کننده کالا یا منابع مالی و تجاری برای کشورمان هستیم.
باید منتظر عملکرد آقای بایدن باشیم و روی شعارها نمی‌شود حساب کردایران به شدت طرفدار فعال شدن اینستکس، اما اینکه منابع مالی از کجا تأمین شود، قرار بود نفت بدهیم و با پول آن کالا وارد کنیم. می‌گویند فعلاً نفت نمی‌شود. چند کشور عضو اینستکس شده‌اند تا مبالغ پولی در آن بگذارند و اینستکس اجرایی شود. بنابراین بحث‌ها بیشتر سیاسی است تا اقتصادی.
تا به امروز که ما امیدی به آن نداشتیم. آیا بالاخره اینستکس به نتیجه می‌رسد؟
سیاست آمریکا یعنی فشار حداکثری، یک سیاست بسیار جدی بوده که آقای ترامپ پیگیری کرده است. کشورها راضی به این فشار نبوده‌اند اما بالاجبار مشکلاتی ایجاد شده است. اروپایی‌ها در رأس هستند. می‌گویند طرفدار برجام هستند، طرفدار تقویت برجام هستند و ما معتقدیم تغییرات برجام حرکت‌هایی مثل اینستکس را می‌خواهد تا بتوانیم از مزایای اقتصادی برجام هم استفاده کنیم.
با توجه به روی کار آمدن بایدن وضعیت اینستکس چگونه می‌شود؟
به نظر می‌رسد روش‌های آقای بایدن با آقای ترامپ متفاوت است. یعنی دو روش دارند. فکر نمی‌کنم اگر بایدن سر کار بیاید فشار حداکثری را دنبال کند. بنابراین فضایی می‌شود که اگر اروپایی‌ها همچنان اراده به تقویت برجام داشته باشند، فضایی است که می‌توان اینستکس را فعال کرد. باید منتظر عملکرد آقای بایدن باشیم و روی شعارها نمی‌شود حساب کرد.
برویم سراغ قاره آفریقا؛ قاره‌ای که از طرف وزارت امور خارجه به فراموشی سپرده شده است. در سفرهای وزیر امور خارجه هم که نگاه می‌کنیم می‌بینیم اقبال زیادی به قاره آفریقا نشان داده نشده است، یا جناب وزیر حداقل سفری را داشته یا سفری اصلاً صورت نگرفته است. در حوزه مواضع و اظهار نظرهای جنابعالی هم در خصوص افریقا اقبالی از سوی شما ندیدیم. برنامه‌ای برای توسعه روابط با قاره افریقا یا کشورهای افریقایی دارید؟
در کشور ستاد آفریقا وجود دارد که کار و برنامه اصلی اش، توسعه روابط با آفریقا است. وزارت امور خارجه فکر می‌کند فرصت‌های خوبی در آفریقا چه در شمال و چه در کشورهایی مثل الجزایر، تونس و در گذشته لیبی وجود داشته و دارد. فرصت خوبی برای صدور خدمات فنی و مهندسی به این منطقه وجود دارد.
مثلاً ما در الجزایر از نظر خدمات فنی و مهندسی فعال بودیم، در لیبی زمینه‌های خوبی برای کار وجود داشته است. در تونس و اتیوپی و آفریقای جنوبی ارتباطات خوب و فعالی داشته و داریم. ما با کشورهایی مثل اوگاندا، تانزانیا و کنیا در قاره ارتباطات فعالی داریم و ظرفیت‌های خوبی برای کار دارند اما تجارت با آفریقا تجارت پر هزینه‌ای است.
تجار برای کار با آفریقا باید به فکر رفت و برگشت کالا با کشتی‌ها باشند تا هزینه‌های امر کاهش یابد.
در حال حاضر به لحاظ سهولت دسترسی و ارزان بودن انتقال کالا، تمرکز تجار و بخش خصوصی و دولتی بر کشورهای همسایه و محوری مثل چین، هند و آسیای جنوب شرقی، ویتنام، تایلند، اندونزی و مالزی است.
با توجه به تحریم‌ها، تمام تلاش دولت این است که هزینه تجارت را پایین بیاورد. تحریم یعنی هزینه؛ تحریم ممنوعیت نیست بلکه هزینه است. با تحریم شدن، هزینه بالا می‌رود. هیچ کالایی نیست که ایران بخواهد بخرد و نتواند. از حساس‌ترین کالاها تا عادی‌ترین کالاها. بنابراین موضوع هزینه فعالیت‌های تجاری نیز مطرح است.
پس با این توضیحاتی که دادید برنامه‌ای برای گسترش تجارت با آفریقا ندارید؟
سفر وزیر محترم امور خارجه به آفریقا مطرح است و فرصت‌های خوبی در کشورهای مختلف وجود دارد و متناسب با اولویت‌ها اقدام خواهد شد.
تجاری موفق خواهند بود که برای صادرات اقلام خود و همزمان واردات اقلام مورد نظر کشورمان برنامه مدون و مناسبی داشته باشند. طبیعتاً به لحاظ شرایط تحمیلی کرونا، تجار متناسب به هزینه‌های پرواز و حمل و نقل کالا، تصمیمات اقتصادی خود را خواهند داشت. در حال حاضر شرکت MTN آفریقای جنوبی که عرضه کننده خدمات تلفن همراه می‌باشد بزرگترین سرمایه گذاری خارجی ماست.
بگذریم. برویم سراغ سند جامع همکاری ایران و چین. سند جامع همکاری ایران و چین به کجا رسید؟ اصلاحیه جدید دست شما است یا چین؟
آقای وزیر (ظریف) سفری به چین داشتند، مذاکرات بسیار خوبی با همتای چینی خود در بخش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، دو جانبه و منطقه و بین المللی داشتند و بحث‌های خوبی صورت گرفت.
یکی از بحث‌های مهم موضوع سند ۲۵ ساله بود. خوشبختانه استقبال چینی‌ها از برنامه ۲۵ ساله و اصلاحاتی که بعداً انجام شد و به طرف چینی داده شد، مثبت بود و فکر می‌کنیم با استقبالی که شده است شاهد پیشرفت امر باشیم. ما پیشنهادات خود را به طرف مقابل ارائه کرده‌ایم. نهایتاً هیأت هایی برای مذاکره تبادل می‌شود.
منظورتان همان سندی است که ما دیدیم و رسانه‌ای شد؟
خیر؛ آن سند نیست. آن سندی که منتشر شده بود، سند موضوع مذاکره ایران و چین نیست.
چه تفاوت‌هایی دارد؟
خیلی متفاوت است. زمینه‌های همکاری آن سند که بیرون آمده بود، اقتصادی بود اما سند نهایی در بخش‌های مختلف قضائی، مجلس و… دو کشور ورود کرده است.
همچنان چین یکی از بزرگترین خریدار نفت ایران است و روسیه نیز نفت ایران را می خرد و آن را مجدداً صادر می‌کنددر حوزه فرآورده‌های غیر نفتی یا کالاهای غیر نفتی، صادراتی به چین داریم؟
شاید بیشتر صادرات ما به چین غیر نفتی است، با پول چین و نه دلار. با یوان چین و با تنوع بالا معامله می‌کنیم و همچنان چین یکی از بزرگترین خریدار نفت ایران است. روسیه خود تولید کننده نفت است. یعنی در واقع روسیه نفت ایران را می خرد و آن را مجدداً صادر می‌کند.
در سند جامع ایران و چین، حجم تبادلات تجاری ایران و چین چقدر تغییر می‌کند؟
بسیار گسترده است. پروژه‌ها و مبادلاتی که در پی سند ۲۵ ساله اجرا می‌شود حجم بسیار بالایی دارد. این یک برنامه ۲۵ ساله است و یک ساله نیست که بگوییم در سال ۱۴۰۰ این برنامه امضا می‌شود و در سال ۱۴۰۱ حجم تجارت ما از ۵ میلیارد دلار به ۴۰ میلیارد دلار می‌رسد. این گونه نیست و قرار است در طی ۲۵ ساله همکاری جامع انجام شود.
منظور شما از به زودی در تبادلات تجاری ایران و چین چند وقت است؟
به واسطه بحث کرونا، رفت و آمد بسیار محدود است. بنابراین امضای چنین سندی، رفت و آمد در سطوح بالا می‌خواهد. ما بر آنیم که اگر در محتوای سند از طرف چین مشکلی وجود نداشته باشد، بتوانیم ترتیباتی اتخاذ کنیم تا این سند امضا شود. بحث سفرهای دو جانبه و کرونا مشکل اصلی است.
جزئیات بیشتری از صادرات ۵ محموله بنزینی به کشور ونزوئلا دارید؟ آیا صادرات به ونزوئلا همچنان ادامه دارد؟
ونزوئلا از طرف‌های تجاری قدیمی کشور ماست. ما از گذشته صادرات خدمات فنی مهندسی داشتیم و هم صادرات و واردات کالا جریان داشته است. خوشبختانه این مسئله همچنان و در همه مسائل ادامه دارد. ما تنوع صادرات و واردات به ونزوئلا داریم و ادامه نیز خواهد یافت.
ما تنوع صادرات و واردات به ونزوئلا داریم و ادامه نیز خواهد یافتبا برزیل یا کشورهای دیگر آمریکای لاتین هم روابط تجاری قدیمی داریم و امیدواریم با روش‌های جدید مثل تهاتر تجارت را ادامه دهیم. تقریباً تمام کشورهای آمریکای لاتین با ما روابط تجاری از قدیم داشته و دارند.
جزئیاتی از ۵ محموله صادراتی دارید؟ میزان برگشت پول چقدر بوده؟
وقتی دو کشور با هم تجارت دارند، به نوعی مشکل را حل می‌کنند. باید تاجر و مصرف کننده راضی باشند که راضی هستند. حالا اینکه چگونه انجام شده چه فرقی می‌کند.
به جز برزیل با کدام کشورها در آمریکای لاتین تبادلات تجاری داریم؟
برزیل، ونزوئلا، نیکاراگوئه، اکوادور، کوبا، آرژانتین و اکثر کشورهای آمریکای لاتین از قدیم الایام با ما تبادلات تجاری دارند.
در مورد شرکتهای دانش بنیان اشاره‌ای داشتید. وزارت امور خارجه در مورد معرفی این شرکت‌ها به کشورهای مخصوصاً همسایه چه کاری انجام داده است؟
شرکتهای دانش بنیان به محض اینکه خودشان را به ما معرفی می‌کنند و درخواست فعال شدن نمایندگی شأن را دارند، مشخصاتشان را اخذ و برای نمایندگی‌ها ارسال می‌کنیم. از آنها می‌خواهیم شروع به معرفی کردن شرکت‌ها کنند و کسانی که علاقه مند به تجارت هستند را به هم معرفی کنند تا تعامل طرفین آغاز شود. این حمایت تقریباً همه جانبه است و شامل حمایت از شرکت‌ها و نهادهای متولی امر از جمله نمایندگان اعزامی و مستقر نیز می‌شود. حضور در نمایشگاه‌های مختلف با حمایت نمایندگی‌ها انجام می‌پذیرد. تقریباً در تمامی سفرها آقای وزیر، نمایندگان بخش‌های تجاری و از جمله دانش بنیان ایشان را همراهی می‌کنند.
آماری در خصوص حمایت از شرکتهای دانش بنیان دارید؟
بحث تعداد نیست، بلکه به تعدادی که متقاضی داشتیم، حمایت کرده‌ایم. هر چه از طرف شرکتهای دانش بنیان تقاضای کمک شده ما انجام دادیم. حتی آقای ستاری دو سفر جداگانه به قاره آفریقا با یک هیأت بزرگ از شرکتهای دانش بنیان داشتند و طی آن از افریقای جنوبی، کنیا و اوگاندا بازدید نمودند که با همکاری وزارت امور خارجه و نمایندگی‌های ما در خارج هماهنگ و انجام شد.
به گفته آقای ستاری، صادرات محصولات دانش بنیان امسال با سال قبل بسیار متفاوت بوده است. ما برای صادرات به ویژه در محصولاتی که مختص مبارزه با کرونا بود، کمک کردیم که بتوانند صادر کنند. این امر بسیار مورد استقبال شرکتهای دانش بنیان و کشورهایی که کالاهای ما را دریافت کرده بودند، قرار گرفت.
