به گزارش خبررسا، مومنی در سومین نشست از سلسله نشست های «اقتصاد ایران در دوران دفاع مقدس» به ارائه آمار واردات کالاها سال های دفاع مقدس پرداخت و گفت: میانگین واردات سالانه در طی سال های جنگ به طور متوسط ۱۶ میلیار دلار بود.
وی سپس گفت: براساس گزارش های مرکز آمار ایران در فاصله ۶۹ تا ۷۲ میزان واردات کالاهای لوکس در ایران ۵۳ برابر شده است.
این کارشناس اقتصادی افزود: میانگین واردات سالانه در این دوره به ۲۷٫۶ میلیارد دلار رسیده است یعنی ارزش واردات کالا با رشد ۳۰ درصدی مواجه شده است. این روند در دوره سال های ۷۶ تا ۸۳ همچنان ادامه داشت.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: از سال ۸۴ تا ۹۱ میانگین واردات کالا و خدمات کشور با جهش بی سابقه به ۷۹ میلیارد دلار رسید. من این طرز اداره کشور را مشکوک نامگذاری می کنم.
این استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در آن دوره شمشیر را بر علیه نظام بین المللی از رو بسته بودند ولی همزمان بی سابقه ترین سطح عمق بخشی به وابستگی های ذلت آور به دنیای خارج را هم در دستور کار قرار داده بود.
این استاد اقتصاد دانشگاه با انتقاد از روند واردات در دولت روحانی نیز عنوان کرد: دولت اوباما گفت برجام یک توافق مبتنی بر راستی آزمایی است یک دولت هوشمند توسعه گرا باید ذخایر ارزی کشور را به عنوان ذخایر استراتژیک کشور با دقت های بیشتری اداره می کرد و در تخصیص دلارهای نفتی خیلی دقیق تر عمل می کرد اما ما مشاهده کردیم که سهل انگاری ها افزایش پیدا کرد.
هوشمندی در مدیریت کشور
مومنی در باره تجارت داخلی و خارجی گفت: موضوع بازرگانی چه از جنبه بازرگانی داخلی و چه از جنبه بازرگانی خارجی یکی از شاه رگ های حیاتی تعیین کننده سرنوشت کشور است. به نحوی که با بررسی این شاه رگ به وضوح بیشتری می توان دید که کشور در حال حرکت به سمت توسعه است یا مسیر اضمحلال را می پیماید.تجربه ۱۰ سال اول انقلاب اسلامی و به ویژه دوره دفاع مقدس حکایت از آن دارد که نظام اداره کشور از هوشمندی های بایسته ای برای اینکه از ابزار بازرگانی خارجی و داخلی در مسیر توسعه ملی استفاده کند برخوردار بوده که منجر به شکل گیری کارنامه درخشان و قابل دفاع شده است. اما متاسفانه گروه های ذینفع و پرنفوذ اجازه استمرار آن تجربه و مناسبات را در سال های بعد از جنگ ندادند.
الگوی مصرفی جامعه باید با بنیه تولیدی هماهنگ باشد
مومنی در این نشست که در موسسه دین و اقتصاد برگزار شد، سپس به سیاست های اتخاذ شده در حوزه تجارت خارجی در دوران دفاع مقدس پرداخت و ادامه داد: آن چیزی که به مناسبات تجارت خارجی بر می گردد فهم این نکته است که مدیریت جریان توسعه ملی این هوشنمندی را دارد که باید تناسبی میان بنیه تولید ملی و الگوی مصرف جامعه وجود داشته باشد. بزرگترین مانع در برابر توسعه ملی عدم وقوف به این مسئله است.
سیاست های کنترل مصرف در دوران دفاع مقدس
وی افزود: یک تفاوت بنیادین بین روز آمد کردن الگوی مصرف جامعه با استاندار های جهانی با الگوی تولید جامعه وجود دارد. اگر شما یک دولت توسعه گرا داشته باشید وقتی که تصمیم بگیرد استانداردهای تولیدی جامعه را به مراتب بالا و قابل رقابت با کشور های پیشرفته برساند در صورت مهیا بودن شرایط و تلاش های گسترده حداقل به گواه تجربه های موفق بین ۴۰ تا ۱۰۰ سال زمان لازم است تا بنیه تولیدی خودش را با استاندارد های روز دنیا هماهنگ کند.
اما هماهنگ سازی الگوی مصرف با استاندارد های جامعه در یک «آن» امکان پذیر است و کشورهایی که به این موضوع توجه نکرده اند و اجازه داده اند الگوی مصرف در اولویت قرار بگیرد بدون استثنا جزو کشورهای ناموفق، فقیر و عقب مانده هستند.
بنابراین در دوران دفاع مقدس نظام اداره کشورمان این بلوغ فکری را داشته است که تا زمانی که قابلیت های تولیدی جامعه افزایش پیدا نکرده باید سیاست های کنترل مصرف را در دستور کار قرار بدهند.
مظلومیت قانون اساسی در ایران
مومنی ادامه داد: همه می داند که یکی از مشخصه های کلیدی نظام تولید صنعتی مدرن قابلیت قوی آن برای خلق تقاضاهای جدید است از این رو اگر آن هوشمندی وجود نداشته باشد یک کشور تا ابد از پیمودن راه توسعه به واسطه سهل انگاری که در سیاست های تجاری خواهد داشت مایوس خواهد شد. اگر شما از این زوایه به اصول اقتصادی قانون اساسی نگاه کنید خواهید فهمید که تدوین کنندگان قانون اساسی چقدر ژرف نگر و عالم به مسائل توسعه بودند و این همه جوسازی هایی که علیه اصول اقتصادی قانون اساسی می شود بخاطر همین گرایش های توسعه خواهانه آن است و چقدر غم انگیز است که گویی هیچ دستگاهی حامی و حافظ قانون اساسی در این کشور نیست قانون اساسی یکی از مظلوم ترین نهادی های شکل دهنده جامعه ماست.
معجزه در مدیریت دوران دفاع مقدس
مدیر موسسه مطالعات دین و اقتصاد سپس با بیان این جمله که آن شرایطی که در دوران دفاع مقدس با آن روبرو بودیم اثرات شوک اول نفتی بود، گفت: در این شوک نفتی رژیم پهلوی با سهل انگاری غیر متعارف الگوی مصرفی ایران را وابسته به واردات کرده بود یکی از مولفه های گزارش مشهور گروه مهندسین مشاور «ست ایران» این بود که به شاه گفته بودند ایران در طی سال های آتی در معرض بحران های حاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خواهد بود. آن ها در ۱۳۵۵ اعلام کرده بودند که اگر این الگوی مصرف استمرار داشته باشد در ۱۰ سال بعد ایران اگر بخواهد بحران نداشته باشد باید حداقل ۶۳ میلیارد دلار واردات داشته باشد. یکی از معجزه های بزرگ انقلاب اسلامی هم اتفاقا در همین زمینه رقم خورد.
وی ادامه داد: در سال ۱۳۶۵ که زمان پیش بینی گروه مهندسین «ست ایران» فرا رسید ما با بی شمار مسائل کوچک و بزرگ و جدی مواجه شده بودیم که گروه ست ایران آن ها را پیش بینی نکرده بودند اما مدیریت اقتصاد ملی آن سال را با واردات کم تر از ۱۰ میلیارد دلار و بدون بحران اداره کرده است و این خودش شبیه معجزه است و از این منظر است که می گوییم از این ذخیره دانایی و نوآوری های نهادی باید استفاده بکنیم.
شکاف الگوی مصرف
به نقل از ایرنا، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه بعد از دوران دفاع مقدس کشور به ورطه سقوط از نظر گرایش های توسعه ای افتاده است، گفت: برای اثبات این امر تنها نظاره کردن همین شکافی که بین تمایلات مصرفی و الگوی تولید در آن دوره وجود دارد کفایت می کند.
کمترین آسیب پذیری از شوک های بیرونی
مومنی ادامه داد: در گزارشی که دفتر پژوهش های اتاق بازرگانی مشهد تهیه کرده است روند تحول واردات کالاو خدمات در کشور را به قیمت جاری به صورت میانگین سالانه از سال۱۳۵۲ تا ۱۳۹۶ بررسی کرده است. یافته ها خیلی تکان دهنده است و نشان می دهد که در این دوره هیچ درجه ای هوشمندی به اندازه زمان دفاع مقدس وجود نداشته است. و در آن دوره آسیب پذیری ایران در برابر شوک های بیرونی در کمترین سطح خودش بوده است.
مومنی افزود: در طی سال های جنگ به طور متوسط واردات سالانه ما ۱۶ میلیار دلار بود در هشت سال بعدی با حدود ۵۰ درصد افزایش به ۲۱٫۹ میلیارد دلار می رسد که نشان دهنده سر آغاز انحراف از توسعه ملی و شعار منحط آزاد سازی اقتصادی است .این در شرایطی است که شعار آزاد سازی داده شد اما چون ما چیزی برای صادرات نداشتیم این شعار تبدیل به آزاد سازی واردات و نابودی تولید کشور شد.
اقدامات نمایشی راه حل مقابله با تحریم ها نیست
مومنی در ادامه بحث خود به تشریح یکی از اقدمات اشتباه مسئولان در مقابله با تحریم های آمریکا پرداخت و گفت : وقتی آمریکا زیر برجام زد مسئولان تجارت خارجی ایران ادعا کردند که ۱۳۳۹ قلم کالا وارداتش ممنوع شده است. اما وقتی شما وارد جزییات این کالاها می شدید می بینید که این امر بیشتر یک بازی رسانه ای و تبلیغاتی است تا یک حساسیت هوشمندانه توسعه گرا، مثلا فرض کنید بررسی های ما نشان می دهد که ۵۰۳ قلم از این کالاها از اول پیروزی انقلاب تا امروز همواره ممنوع بوده است کالاهایی مثل مشروبات، فرآورده هایی با گوشت خوک و..یا ۱۶۸ قلم کالا که این ها وارداتش را ممنوع کرده اند ارزش واردات سالانه اش بین یک دلار تا ۱۰ هزار دلار در سال بوده است. یعنی همان بازی تبلیغاتی بوده است و یک اقدام جدی برای مقابله با تحریم ها نبوده است.
رویکرد تولیدی وزارت بازرگانی در دوران دفاع مقدس
مومنی سپس به بخش تجارت داخلی در دوران دفاع مقدس پرداخت: تجربه اداره بازرگانی کشور در دوران جنگ در حوزه تجارت داخلی هم تحربه منحصر به فرد و افتخار آمیزی بوده است. برای اولین بار در تاریخ اقتصاد ایران در این دوره معاونت پشتیبانی از تولید در وزارت بازرگانی ایجاد می شود یعنی وزارت بازرگانی جهت گیری تولیدی پیدا می کند.
تفکیک صنوف تولیدی از صنوف توزیعی
مومنی ادامه داد: نوآوری نهادی بسیار متنوعی در عرصه بازرگانی داخلی و خارجی در دوران دفاع مقدس اتفاق افتاد که به نظر من یکی از این نوآوری ها بسیار مهم است. این نوآوری نهادی مهم ایجاد توازن قوا بین تولید گنندگان و واردکنندگان است.
به گفته وی ، از نظر عملکرد اقتصادی در دوره پهلوی دوم با شاخص های کلان دوره وزارت عالیخانی را موفق ترین دوره می دانند.
وقتی به جزییات اقدامات وی نگاه می کنیم می بینیم که اولین اقدامش این است که اتاق صنایع و معادن را از اتاق بازرگانی جدا کرده است این مسئله در دوران جنگ که با زحمت زیاد اتفاق افتاد و صنوف تولیدی از صنوف توزیعی جدا شدند. آن هایی که به وجوه اقتصاد سیاسی علاقه مند هستند حتما مدنظر قرار خواهند داد که در آن دوران موضع گیری ها و مطالبات صنوف تولیدی در کل دوره جنگ به کلی از صنوف توزیعی متفاوت بود؛ صنوف تولیدی به دنبال تقویت تولید و گسترش عدالت اجتماعی بودند اما صنوف توزیعی، خصوصی سازی و آزاد سازی اقتصادی را دنبال می کردند.
ترجیح تجار بر تولیدگنندگان
مومنی سپس به رویکرد های حمایت از تجار و دلالان در سال های بعد از دفاع مقدس پرداخت و گفت: شما اگر سایت اتاق بازرگانی بروید و سالنامه آماری آن را ببینید متوجه عرض بنده خواهید شد. همانطور که می دانید اسم کامل اتاق بازرگانی؛ اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی است، ولی وقتی که تعداد اعضا را نگاه می کنید می بینید که تعداد اعضای تاجر اتاق ایران نسبت به تعداد اعضای صنعتگرش ۲و ۲٫۷ برابر است بنابراین شما می بینید که از دل اتاق بازرگانی صدای تولید بسیار ضعیف شنیده می شود. تعداد اعضای تاجر اتاق تهران ۴٫۶ برابر اعضای صنعتگر آن است. وقتی به این آمارها نگاه می کنید چرایی گرایش های ضد توسعه ای و واردات محوری را بهتر می فهمید.
راه حل مقابله با تحریم ها
مومنی در تشریح پیشنهاد خود برای شرایط تحریم گفت: امروز هم معتقد هستم باید تفکیکی بین صنوف تولیدی و صنوف توزیعی صورت بگیرد که باعث زنده شدن و جان دوباره گرفتن حوزه تولید شود. متاسفانه بعد از دوران دفاع مقدس آن تفکیک از بین رفت و دوباره توجه و اولویت به سمت دلالی و صنوف توزیعی رفت در حالی که در شرایط تحریم تنها راه چاره، زنده نگه داشتن تولید است.
